Na czym polegają i jakie są rodzaje testów alergologicznych?
Katar i kaszel mimo braku przeziębienia czy uciążliwe kichanie i łzawienie oczu mogą być pierwszymi oznakami pojawienia się alergii. Równie uciążliwe bywają swędzące zmiany skórne, albo dolegliwości ze strony układu pokarmowego. Bardzo często objawy pojawiają się wiosną i spowodowane są uczuleniem na różnego rodzaju pyłki. Te występujące przez cały rok na ogół związane są z uczuleniem na alergeny pokarmowe, roztocza kurzu domowego czy zwierzęcą sierść.
Jakie alergeny można testować?
Potencjalnych, pojedynczych alergenów jest naprawdę wiele – w trakcie badań łączy się je w określone grupy. Przy pomocy testów alergologicznych można więc zbadać reakcje organizmu na:
- Alergeny wziewne – występują w powietrzu i przedostają się do organizmu człowieka przez drogi oddechowe (np. pyłki, roztocza kurzu, zarodniki grzybów pleśniowych).
- Alergeny kontaktowe – pojawiają się po bezpośrednim kontakcie ze skórą i na ogół powodują między innymi: wypryski, swędzące zaczerwienienie, pokrzywkę (np. konserwanty, substancje zapachowe, metale typu nikiel, chrom, kobalt).
- Alergeny pokarmowe – występują w produktach spożywczych (np. pszenica, jaja, orzeszki ziemne, ryby, soja).
- Jad owadów (np. pszczół, os, szerszeni).
- Leki (np. penicylina).
Rodzaje testów alergologicznych
Istnieje kilka rodzajów testów alergologicznych, dzięki którym można zbadać prawdopodobieństwo uczulenia na dany alergen. Różnią się one od siebie metodyką, sposobem przeprowadzania, możliwościami interpretacyjnymi oraz przydatnością kliniczną. Jednym z najtrudniejszych zagadnień w alergologii są alergie pokarmowe oraz alergie na leki. W związku z trudną i często długotrwałą diagnostyką warto wiedzieć, jakie testy alergologiczne i w jakich okresach się im poddać.
SPT - punktowe testy skórne
Jednymi z najpopularniejszych i najskuteczniejszych testów alergologicznych są testy skórne SPT (ang. skin prick test). Badania SPT przeprowadza się na ogół przy podejrzeniu atopowego zapalenia skóry, uczulenia na alergeny wziewne, niektóre alergeny pokarmowe czy w diagnostyce alergii IgE-zależnych. Stosuje się je szczególe w przypadkach natychmiastowej reakcji organizmu na styczność z alergenem.
Lekarz przeprowadzający testy skórne, po wywiadzie z pacjentem, dobiera odpowiedni zestaw alergenów. Należy je testowa
na wolnej od wykwitów skórze przedramienia. Podczas badania lekarz nanosi kroplę alergenu na skórę i delikatnie nakłuwa to miejsce, by wprowadzić alergen do organizmu. Podobnie postępuje z preparatami kontrolnymi z histaminą i roztworem soli fizjologicznej. Po 15 minutach odczytuje wynik testu, porównując reakcję organizmu na alergen oraz na środki kontrolne (wspomniane wcześniej histamina i sól fizjologiczna). Test jest dodatni, gdy reakcją jest tzw. bąbel alergenowy, pojawiający się wraz z rumieniem i świądem o zwiększonym natężeniu niż w przypadku testu z wykorzystaniem histaminy.
NPT - naskórkowe testy płatkowe
Test płatkowy ma na celu wywołanie w kontrolowanych warunkach niewielkiego, alergicznego kontaktowego zapalenia na skórze pleców (między i nad łopatkami). Standardowy zestaw alergenów kontaktowych, jaki stosuje się w Polsce i Unii Europejskiej dotyczy ok. 30 rodzajów substancji. Najczęściej są to: nikiel, chrom, kobalt formalina, substancje zapachowe czy barwniki.
Alergeny nakłada się bezpośrednio na skórę. Jeśli występują one w postaci stałej, to właśnie w takiej formie należy je zaaplikować. Na ogół jednak przykleja się do skóry krążki bibuły nasączone odpowiednim preparatem lub częściej plastry z alergenami umieszczonymi w wazelinie. Odczytu (w zależności od działania konkretnego alergenu) dokonuje się po 2, 3, 4, a nawet 7 dniach.
SAFT – testy alergologiczne u dzieci
Z uwagi na fakt, że alergie pokarmowe w głównej mierze dotyczą młodszych pacjentów, to właśnie u nich najczęściej wykonuje się skórny ekspozycyjny test pokarmowy (SAFT). Może być stosowany jako alternatywa dla STP do 3 roku życia, gdyż w tym wieku wrażliwość skóry dziecka na histaminę jest obniżona, a w związku z tym interpretacja wyników jest utrudniona.
Badanie polega na zaaplikowaniu na skórę pleców dziecka plastra wypełnionego natywnymi alergenami np. mleka krowiego, żółtka, jaja, mąki pszennej, kakao czy orzeszków ziemnych. Odczytu dokonuje się po 10, 20 i 30 minutach. Dodatni wynik uzyskuje się, gdy w miejscu plastra pojawi się bąbel pokrzywowy.
Testy alergologiczne z krwi
Innym sposobem na wykrycie uczulenia na określone alergeny jest badania krwi. Stosuje się je alternatywnie do innych metod, w przypadku przeprowadzenia testów alergologicznych u dzieci lub u osób, które nie mogą odstawić leków zaburzających badania skórne lub prowokacyjne. Dzięki badaniu krwi możliwe jest oznaczenie przeciwciał IgE skierowanych przeciwko alergenom, które podejrzewa się o wywoływanie objawów.