Nietrzymanie moczu może dotknąć każdego

Nietrzymanie moczu to objaw polegający na niemożności kontroli oddawania moczu. Wbrew pozorom dotyka nie tylko osób starszych, ale również kobiety w ciąży i po porodzie czy osoby cierpiące na różnorakie schorzenia. Samo w sobie nie jest jednostką chorobową, jednak daje zarówno pacjentowi jak i lekarzowi znak, że w organizmie postępują pewne procesy, uniemożliwiające zachowanie pełnej świadomości pracy pęcherza. Jakie przyczyny mogą spowodować nietrzymanie moczu? Jak je diagnozować i leczyć?

Nietrzymanie moczu – przyczyny i objawy dolegliwości

Zarówno w przypadku mężczyzn, jak i kobiet – nietrzymanie moczu może być właściwie leczone jedynie w następstwie postawienia trafnej diagnozy. Dlaczego jest to tak ważne? Nietrzymanie moczu dzieli się na kilka typów, które różnią się między sobą etiologią (przyczyną powstania), jak i objawami. Najczęściej występujące odmiany to:

• Wysiłkowe nietrzymanie moczu, objawiające się niekontrolowanym oddawaniem moczu podczas kaszlu, śmiechu, kichania czy dźwigania (a więc wtedy, gdy wzrasta ciśnienie w jamie brzusznej) i jest bezpośrednio związana z osłabieniem struktur mięśni dna miednicy (MDM), których właściwe funkcjonowanie jest niezwykle ważne dla całego układu moczowego i płciowego – także dla prawidłowej pracy pęcherza. Wysiłkowe nietrzymanie moczu wraz z osłabieniem MDM może nastąpić na skutek porodu z nacięciem krocza bądź z użyciem narzędzi, długotrwałych, złych nawyków toaletowych, a także innych czynników (w tym na skutek operacji w obrębie jamy brzusznej czy narządów płciowych).
• Inkontynencja parcia, której bezpośrednią przyczyną jest najczęściej nadreaktywność pęcherza moczowego, powiązana z zaburzeniami pracy nerwów odpowiedzialnych za prawidłowe funkcjonowanie tego narządu. Objawia się ona niekontrolowanym oddawaniem moczu – także wtedy, gdy pęcherz nie jest jeszcze wypełniony w całości. Ta odmiana inkontynencji jest szczególnie kłopotliwa z tego względu, że pacjent może w ogóle nie odczuwać parcia na pęcherz – organizm nie daje mu więc sygnału, że czas udać się do toalety.
• Mieszane nietrzymanie moczu, stanowiące połączenie obu wyżej opisanych rodzajów. W takim przypadku zespół nadreaktywnego pęcherza wespół z osłabieniem mięśni dna miednicy daje objaw niekontrolowanego oddawania moczu – nie tylko podczas wysiłku fizycznego, śmiechu i kaszlu, ale również w trakcie wykonywania nieobciążających czynności, a nawet wtedy, gdy pacjent śpi. W takim przypadku leczenie musi być prowadzone dwutorowo i uwzględniać zarówno wzmocnienie MDM, jak i terapię ukierunkowaną na zmniejszenie reaktywności pęcherza.

Inne rodzaje nietrzymania moczu, występujące znacznie rzadziej od wymienionych powyżej typów, to nietrzymanie moczu z przepełnienia (dotyczy najczęściej mężczyzn i jest związane z uciskiem przerośniętej prostaty), a także neurogenne nietrzymanie moczu (towarzysząca pacjentom z uszkodzonymi nerwami – np. po operacji lub urazach kręgosłupa lub ze stwardnieniem rozsianym)

Leczenie nietrzymania moczu

Leczenie nietrzymania moczu u kobiet i u mężczyzn zaleca lekarz po dogłębnym wywiadzie oraz odpowiednich badaniach (badanie urofizjoginekologiczne, urologiczne, USG jamy brzusznej i inne), dzięki którym będzie w stanie dobrać właściwą terapię. Wśród sposobów leczenia tej przypadłości najczęściej stosuje się:

• Ćwiczenia na nietrzymanie moczu, dobierane przez terapeutę urofizjoginekologicznego, mające na celu wzmocnienie struktur mięśniowych układu płciowego oraz moczowego. Każdy pacjent powinien otrzymać indywidualnie dobrane zalecenia co do aktywności i wzmacniania MDM, ze względu na różny stopień ich osłabienia. Oprócz ćwiczeń fizjoterapeuta zaleci zmianę nawyków toaletowych (oddawanie moczu z wykorzystaniem stołka lub innego akcesorium, pozwalającego na ugięcie nóg i ułożenie układu moczowego i wydalniczego we właściwej, fizjologicznej pozycji), w tym zaprzestanie parcia podczas oddawania kału i moczu (co dodatkowo osłabia MDM). Dodatkowo lekarz tej specjalizacji może nauczyć pacjenta, jak samodzielnie kontrolować stopień wzmocnienia omawianej grupy mięśni, a także sam będzie kontrolował ich stan na kolejnych wizytach. Właściwie dobrane ćwiczenia na nietrzymanie moczu oraz stała kontrola fizjoterapeuty uroginekologicznego jest szczególnie zalecane kobietom planującym ciążę, będącym w ciąży oraz po porodzie (niezależnie od rodzaju porodu), ponieważ to właśnie w tych okresach należy szczególnie zadbać o MDM, osłabianych przez 9 miesięcy zwiększonym ciśnieniem w jamie brzusznej oraz zwiększonym ciężarem napierającym na dno miednicy.
• Zabiegi na nietrzymanie moczu, wykonywane w przypadku ciężkiego nietrzymania moczu u kobiet lub u tych z pań, u których terapia urofizjoginekologiczna nie przyniosła pożądanych efektów. Jednym z najpopularniejszych zabiegów jest HIFU (High Intensity Focused Ultrasounds), wykorzystujący precyzyjne działanie fal ultradźwiękowych. Stymulują one włókna kolagenowe w pochwie i w jej okolicach, tym samym zwiększając elastyczność tkanek. Taki zabieg na nietrzymanie moczu u kobiet jest bezbolesny i trwa kilkanaście do kilkudziesięciu minut – nie wymaga również długotrwałej rekonwalescencji. Polecany jest szczególnie paniom cierpiącym na wysiłkowe nietrzymanie moczu, zespół luźnej pochwy oraz na przejściowe nietrzymanie moczu związane z przebyciem naturalnego porodu.

Kobiety po menopauzie również z powodzeniem mogą skorzystać z zabiegu HIFU, natomiast przed jego wykonaniem powinny przejść kurację hormonalną, dobraną przez lekarza prowadzącego.