Biopsja tarczycy - jak wygląda takie badanie i kiedy je wykonać?

Pojawienie się bolesnego ucisku oraz wyczuwalnych pod palcami guzków w obrębie szyi czy powiększenie szyjnych węzłów chłonnych mogą stanowić pierwsze sygnały zmian nowotworowych w tarczycy. Taka sytuacja powinna skłaniać pacjenta do konsultacji z lekarzem pierwszego kontaktu oraz endokrynologiem, który w przypadku wystąpienia wyżej wymienionych objawów zadecyduje o wykonaniu aspiracyjnej cienkoigłowej biopsji tarczycy (BAC). Jakie są konkretne wskazania do tego badania, w jaki sposób się do niego przygotować i jak wygląda biopsja tarczycy? Gdzie wykonać to badanie?

Czym jest biopsja tarczycy?

Biopsja tarczycy jest specjalistycznym, inwazyjnym badaniem, które wykorzystywane jest do analizy guzkowych zmian pojawiających się w tym organie. Zazwyczaj poprzedzają je inne badania, takie jak badanie palpacyjne oraz USG tarczycy. Biopsja polega na pobraniu wycinka chorobowo zmienionej tkanki za pomocą igły. Pobrany materiał poddawany jest analizie, w wyniku której następuje ustalenie rozpoznania. Najczęściej przeprowadzaną procedurą jest biopsja cienkoigłowa tarczycy, a w niektórych przypadkach lekarz zleca biopsję gruboigłową.

Kiedy zrobić aspiracyjną biopsję tarczycy?

Pierwsze objawy, które powinny skłonić pacjenta do wizyty u lekarza ze specjalizacją endokrynologiczną oraz do podjęcia diagnostyki w kierunku zmian nowotworowych tarczycy, są stosunkowo łatwe do rozpoznania. Pacjent może samodzielnie, metodą palpacyjną (dotykając szyi) wyczuć guzki (wole guzkowe) w okolicach krtani. Wśród niepokojących symptomów związanych z nieprawidłowym funkcjonowaniem tarczycy można wyróżnić dodatkowo:

• bolesny ucisk w okolicach szyi (występujący stale lub pojawiający się pod wpływem dotyku),
• obrzęk szyi (dający również wrażenie opuchnięcia dolnej części twarzy),
• powiększone węzły chłonne (niezwiązane z infekcją),
• ciągłą chrypkę (nieustępującą po zastosowaniu tabletek do ssania czy syropów)
• kłopoty z przełykaniem (zarówno pokarmów stałych, jak i płynnych).

W przypadku współwystępowania wyżej wymienionych objawów i podejrzenia nieprawidłowości związanych z funkcjonowaniem tarczycy, należy niezwłocznie skonsultować się z lekarzem. Dotyczy to zwłaszcza osób starszych, ponieważ wraz z wiekiem rośnie ryzyko powstania zmian w tym narządzie. Wczesne postawienie diagnozy, wykonanie biopsji tarczycy i szybkie rozpoczęcie terapii daje większe szanse na wyleczenie – tym bardziej, że większość zmian nowotworowych w tarczycy ma charakter łagodny.

Biopsja cienkoigłowa tarczycy – wskazania

To badanie można wykonać w warunkach ambulatoryjnych w sytuacji, gdy wykryto obecność co najmniej jednego guzka w tarczycy. Biopsja cienkoigłowa tarczycy odbywa się z zastosowaniem cienkiej igły, o średnicy wynoszącej 0,5-0,6 mm. Służy jako wstępna metoda diagnostyczna. Umożliwia cytologiczną ocenę pojedynczych komórek bez możliwości oceny struktury tkanki. Badanie może być wykonywane pod kontrolą USG, wówczas jest to biopsja aspiracyjna cienkoigłowa celowana.

Biopsja gruboigłowa tarczycy – wskazania

Biopsja gruboigłowa tarczycy (BG) jest badaniem wykonywanym w sytuacji, w której biopsja cienkoigłowa nie pozwala uzyskać jednoznacznych wyników. Przeprowadza się ją, kiedy zachodzi konieczność rozróżnienia powstałych zmian. Pobrany materiał poddaje się badaniu histopatologicznemu, a specjalista ocenia budowę i strukturę uzyskanej próbki. Badanie BG umożliwia ustalenie dokładnego rozpoznania choroby nowotworowej wraz z określeniem jej rodzaju i stopnia zaawansowania. Przebiega tak samo jak cienkoigłowa biopsja tarczycy, ale z wykorzystaniem grubszej igły w formie walca.

Jak się wykonuje biopsję tarczycy?

Podczas biopsji tarczycy lekarz pobiera materiał biologiczny cienką, precyzyjną igłą, wkłuwając się w okolicy szyi (przy czym wytyczne Polskiego Towarzystwa Endokrynologicznego mówią o tym, że jeśli guzkom towarzyszy „podejrzany” wygląd czy zmiany w węźle chłonnym, również z niego należy pobrać materiał). W trakcie tych czynności pacjent musi leżeć w pozycji na plecach, z głową maksymalnie odchyloną w tył. Igłą iniekcyjną nakłuwa się zmianę patologiczną po uprzednim zdezynfekowaniu tego obszaru. Podczas aspiracji, czyli odessania następuje pobranie materiału do badania cytologicznego.

Dodatkowo każda biopsja tarczycy powinna być monitorowana za pomocą aparatu ultrasonograficznego, umożliwiającego lekarzowi precyzyjne wkłucie i pobranie próbki. Po zabiegu uciska się miejsce nakłucia gazikiem – tak, jak po pobraniu krwi.

W trakcie zabiegu nie należy wstrzymywać oddechu, tylko spokojnie wdychać i wydychać powietrze przez nos. Podczas nakłuwania skóry lekarz może poprosić pacjenta, aby ten przez chwilę powstrzymał się od połykania śliny.

Czy biopsja tarczycy boli?

Biopsja tarczycy to bezbolesne badanie, polegające na pobraniu materiału biologicznego ze zmienionych chorobowo tkanek tego narządu. Jedynym momentem, w którym może pojawić się nieznaczny ból to moment wkłucia. Nie stosuje się znieczulenia miejscowego, ponieważ podczas badania wykorzystuje się igłę o średnicy mniejszej, niż podczas pobierania krwi. Specjaliści wskazują, że moment podania znieczulenia mógłby okazać się bardziej bolesny niż moment wkłucia podczas biopsji tarczycy.

Samopoczucie po biopsji tarczycy

Po pobraniu materiału biologicznego na szyi może (w nielicznych przypadkach) powstać mały krwiak, który zniknie całkowicie po upływie kilku dni. Aby uniknąć powstania siniaka można delikatnie uciskać miejsce iniekcji jałowym opatrunkiem. Miejsce nakłucia może być nieco bardziej tkliwe. Czego nie wolno robić po biopsji tarczycy? Choć nie ma ogólnych zaleceń dotyczących zachowań, których należy unikać, to warto zadać takie pytanie lekarzowi zlecającemu oraz prowadzącemu badanie.

Jak przygotować się do biopsji tarczycy?

Udając się na wizytę do lekarza, należy zabrać ze sobą wcześniejszą dokumentację medyczną związaną z przebytymi chorobami czy operacjami (wyniki badań, wypisy ze szpitala). Wymagany jest opis USG tarczycy wykonany nie wcześniej niż na 3 miesiące przed badaniem. W trakcie biopsji tarczycy pacjent nie może mieć na szyi żadnej biżuterii, ani ozdób na tylnej części głowy. Nie ma konieczności, aby osoba poddawana badaniu była na czczo. Badanie można przeprowadzić o dowolnej porze dnia.

Warto wiedzieć, że kaszel może być dużym utrudnieniem, a w skrajnych przypadkach – przeciwwskazaniem do przeprowadzenia biopsji tarczycy (najlepiej udać się na badanie po jego ustąpieniu). Przed badaniem należy bezwzględnie poinformować lekarza zlecającego o przyjmowanych lekach, m.in. zawierających kwas acetylosalicylowy (aspiryna) lub przeciwzakrzepowych. Wówczas specjalista będzie mógł zaplanować i zalecić odstawienie leków w odpowiednim czasie, z uwzględnieniem bezpieczeństwa pacjenta.

Ile trwa wykonanie biopsji tarczycy? Gdzie można ją wykonać?

BAC, czyli biopsja cienkoigłowa tarczycy trwa ok. 5-15 minut i jest zabiegiem niemalże bezbolesnym – nie wymaga podania środków znieczulających. Biopsję można wykonać w poradni, bez konieczności wizyty w szpitalu. Przed jej przeprowadzeniem lekarz musi jednak otrzymać zgodę od pacjenta. Biopsję tarczycy można wykonać bezpłatnie w ramach powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego, po uzyskaniu skierowania na badanie od lekarza endokrynologa lub odpłatnie bez skierowania.

Wyniki biopsji tarczycy na ogół dostępne są już po dwóch tygodniach – jedynie w wyjątkowych sytuacjach czas oczekiwania może się wydłużyć. Lekarz powinien odczytać i zinterpretować dla pacjenta wyniki badania, a także omówić z nim dalsze leczenie lub – jeśli zajdzie taka potrzeba – plan kolejnych badań diagnostycznych. Wykonanie biopsji tarczycy pozwala na pewne rozpoznanie:

• torbieli tarczycy (często współwystępujących z chorobą Hashimoto),
• zapalenia tarczycy (o charakterze ostrym i przewlekłym),
• guzka hiperplastycznego (zwykle wymagającego jedynie regularnej kontroli USG),
• guzka koloidowego (zmiany ogniskowej wynikającej z rozrostu tkanki tarczycy),
• raka brodawkowatego (najczęstszy rodzaj raka tarczycy),
• raka rdzeniastego (często współwystępującego z zespołem Cushinga),
• raka antyplastycznego (mięsaka naczyniowego)
• chłoniaka (którego pierwsze objawy przypominają grypę lub przeziębienie).

Biopsja tarczycy a leki

Przed wykonaniem badania należy poinformować lekarza o współistniejących chorobach i przyjmowanych lekach oraz ewentualnym uczuleniu na środki dezynfekujące. W przypadku przyjmowania poszczególnych medykamentów, biopsja tarczycy musi być poprzedzona konsultacją lekarską – wówczas pacjent dowie się, w jaki sposób ograniczyć przyjmowania konkretnych leków, a które odstawić zupełnie do momentu badania.

Biopsja tarczycy w ciąży

Wole guzkowe pojawiają się u ok. 20-30% ciężarnych kobiet – bez problemu można jednak zdiagnozować guzki z wykorzystaniem BIOPSJI TARCZYCY, ponieważ badanie nie stanowi żadnego zagrożenia dla zdrowia i życia matki oraz dziecka. Po porodzie, w planie badań profilaktycznych warto uwzględnić BAC – badania pokazują bowiem, że ryzyko wystąpienia guzków jest 2,5-krotnie wyższe u kobiet, które rodziły niż u nieródek.

W przypadku pojawienia się niepokojących zmian o charakterze guzków, należy ocenić funkcje tarczycy w badaniu stężenia hormonów tyreotropiny (TSH) oraz tyroksyny (F4) – oznacza się je na podstawie zwykłego badania krwi. Po wykryciu guzków, u kobiety w ciąży trzeba wykonać biopsję aspiracyjną cienkoigłową pod kontrolą USG. Może być ona przeprowadzona niezależnie od okresu ciąży, a zalecenia i wskazanie do jej wykonanie są takie same jak dla ogólnej populacji.

Biopsja tarczycy – możliwe powikłania

Biopsja tarczycy jest badaniem bezpiecznym. Przypadki powikłań zaliczane są do bardzo rzadkich. Czasami po badaniu diagnostycznym może wystąpić ból, krwiak lub obrzęk miejsca nakłucia. W niektórych sytuacjach może dojść do zakażenia (równie rzadko), a najbardziej narażone są osoby zakażone wirusem HIV, czy gruźlicą.

W przypadku pojawienia się niepokojących zmian o charakterze guzków, należy ocenić funkcje tarczycy w badaniu stężenia hormonów tyreotropiny (TSH) oraz tyroksyny (F4) – oznacza się je na podstawie zwykłego badania krwi. Po wykryciu guzków, u kobiety w ciąży trzeba wykonać biopsję aspiracyjną cienkoigłową pod kontrolą USG. Może być ona przeprowadzona niezależnie od okresu ciąży, a zalecenia i wskazanie do jej wykonie są takie same jak dla ogólnej populacji.