Co zrobić, gdy użądli nas osa lub pszczoła?

Ukąszenia owadów to zjawisko, które swój szczyt osiąga w okresie wakacyjnym. Gdy robi się ciepło, pszczoły i osy można nie tylko coraz częściej zobaczyć, ale także usłyszeć. Najwięcej spotyka się ich w naturalnych rezerwatach, choć w miejskich aglomeracjach też są bardzo aktywne. Dlatego warto mieć się w tym czasie na baczności, by uniknąć ukąszenia. Jednak nie zawsze jest to możliwe. W związku z tym należy wiedzieć - co robić, gdy użądli nas osa lub pszczoła? To szczególnie ważne dla alergików, ale również dzieci, które ciężej znoszą ugryzienia owadów.

Osa i pszczoła – różnice

Użądlenia i ukąszenia różnych owadów na każdego działają indywidualnie. Zależy to od skłonności reakcji organizmu na specyficzny dla danego owada jad i jego odczyn oraz toksyny. W związku z tym warto potrafić odróżnić pszczołę od osy, by wiedzieć, jak w przypadku użądlenia jednej i drugiej postępować i zniwelować potencjalne zagrożenie dla zdrowia i życia.

Osa z reguły jest mniejsza od pszczoły i charakteryzuje się dłuższym korpusem. Kolor jej tułowia ma wyraźny żółto-czarny kolor. Pszczoły z kolei mogą być nawet dwa razy większe od os, a wyróżnia je mniej jaskrawy kolor korpusu – brązowy, pokryty meszkiem.

Różnice w użądleniu osy a pszczoły

Sposobów żądlenia przez oba owady też jest odmienny. Jego znajomość, może mieć szczególne znaczenie zwłaszcza dla alergików. Pszczoła może użądlić tylko raz, gdyż podczas ukąszenia zostawia w skórze swoje żądło, z którego wydobywają się toksyny. Z kolei osa może ukąsić kilka razy. Jednak ilość jadu, jaki może ona zaaplikować, jest dużo mniejsza niż w przypadku pszczoły.

Osy i pszczoły są często mylone i czasami traktowane jednakowo. Tymczasem znacznie się różnią i należy zdawać sobie z tego sprawę w przypadku postępowania po ukąszeniu. Odrębność widoczna jest nie tylko w wyglądzie i sposobie żądlenia, ale również w jadzie. Melityna, dopamina i histamina to główne czynniki toksyczne w jadzie pszczelim. Ten pierwszy odpowiada za silne podrażnienie w miejscu ukąszenia, drugi za przyspieszone bicie serca, a trzeci za gwałtowny spadek ciśnienia krwi, skurcz oskrzeli i tym samym duszność. Z kolei jad osy jest bardziej złożony, a w jego skład wchodzi wiele antygenów m.in. fosfolipazy, hialuronidazę, antygen 5, czy kwaśną bądź zasadową fosfatazę.

Postępowanie przy użądleniu osy lub pszczoły

Jad owadów to mieszanka silnych enzymów i peptydów, które dostając się pod skórę, powodują reakcję zapalną. Pojawiają się wówczas ból, pieczenie, obrzęk czy zaczerwienienie. Znając już różnice między użądleniem osy oraz pszczoły, z lepszym skutkiem można zapobiegać nieprzyjemnym objawom ukąszenia tych owadów.

Podstawowa różnica to fakt, że przy użądleniu pszczoły, należy bezzwłocznie usunąć żądło, podważając je płaskim przedmiotem (np. kartą kredytową) lub paznokciem. Nie uciskać zbiorniczka jadowego (np. pęsetą, palcami), gdyż może to spowodować wciśnięcie pod skórę jeszcze większej ilości jadu. Należy też pamiętać, że odczyn jadu pszczoły jest kwaśny. W związku z tym naturalnym sposobem pomocy mogą być okłady z cebuli, które w przypadku silnie zasadowego jadu os będą nieskuteczne. Pozostałe środki pomocy przy użądleniu są podobne i można zastosować:

• przemycie miejsca użądlenia wodą z mydłem,
• zimne kompresy (okłady z lodu przez ręcznik/ściereczkę ok. 20 minut),
• środki antyhistaminowe dostępne w aptekach bez recepty,
• kremy antyseptyczne,
• kwaśne okłady z octu, soku z cytryny, sody,

Użądlona osobna powinna przebywać pod ok. 30-minutową obserwacją, w celu bezzwłocznego wyłapania reakcji alergicznej.

Użądlenie przez błonkoskrzydłe (osę, pszczołę, trzmiela, szerszenia)  – pierwsza pomoc dla alergików

W większości przypadków ukąszonych przez osę lub pszczołę nie stwierdza się zagrożenia życia, czy zdrowia. Pojawia się jedynie dyskomfort w postaci pieczenia i swędzenia. Inaczej sytuacja wygląda u osób uczulonych na jad tych owadów. Najwięcej reakcji alergicznych odnotowuje się u dzieci. Ich organizm po użądleniu może wykazać silną reakcję alergiczną. Wówczas pojawiają się problemy z oddychaniem i przyspieszone bicie serca. Za najpoważniejszą formę takiej reakcji wskazuje się wstrząs anafilaktyczny, charakteryzujący się natychmiastowym występowaniem objawów (u 90% < 30min od zdarzenia) takich jak:

• duszność i uczucie braku powietrza, chrypka (spowodowane obrzękiem krtani, gardła),
• spadek ciśnienia tętniczego (bladość skóry),
• kołatanie serca,
• zawroty głowy,
• nudności,
• kołatanie serca,
• wymioty,
• uczucie silnego osłabienia,
• kaszel,
• skurcz oskrzeli,
• obrzęk krtani.

W takim wypadku konieczne jest odpowiednie udzielenie ukąszonemu pierwszej pomocy. Osoby mające świadomość swej przypadłości zawsze powinny mieć przy sobie ampułkostrzykawkę z dawką adrenaliny (dostępna na receptę, w gotowej formie do podania). Podczas wystąpienia wstrząsu należy bezzwłocznie:

1. Podać lek z adrenaliną, w formie gotowej ampułkostrzykawki, domięśniowo najlepiej w boczną powierzchnię uda.
2. Wezwać pogotowie ratunkowe.
3. W razie braku poprawy stanu poszkodowanego po ok. 10 minutach należy ponownie podać lek z adrenaliną.
4. W przypadku ponownego braku reakcji i zatrzymania oddechu natychmiastowo przystąpić do resuscytacji aż do przybycia pogotowia ratunkowego (30 uciśnięć klatki piersiowej na wysokości mostka do głębokości 5-6 cm i z częstością 100-120/min, a następnie 2 oddechy).
5. Niezależnie od efektu podjętych powyżej czynności ratunkowych, w przypadku reakcji anafilaktycznej, nawet jeśli odpowiedź na adrenalinę będzie skuteczna, zawsze należy wezwać zespół pogotowania ratunkowego! Objawy mogą nawrócić do 24 h od zdarzenia!

Z kolei, jeśli stan osoby użądlonej jest stabilny tzn. oddycha ona samodzielnie, należy także:

• usunąć żądło z organizmu chorego (w przypadku pszczoły),
• oddalić się od miejsca obecności owadów,
• poszkodowanego ułożyć w pozycji bocznej ustalonej,
• jeśli to możliwe na miejsce użądlenia stosować okłady,
• przystąpić do reanimacji lub sztucznego oddychania aż do przybycia pogotowia (jeśli nastąpi zanik pulsu lub oddechu).