Gorączka reumatyczna - objawy i leczenie u dzieci oraz dorosłych

Powstaje w wyniku nieleczonej anginy wywołanej konkretnymi paciorkowcami (ostre zapalenie gardła). Z uwagi na możliwość wystąpienia wielu powikłań, jest niezwykle groźna dla zdrowia i życia pacjentów, a dodatkowo ma tendencję do nawrotów, więc zapobieganie jej występowaniu jest niezwykle istotne – zwłaszcza w przypadku młodych osób, szczególnie narażonych na negatywne skutki zachorowania na gorączkę reumatyczną.

Gorączka reumatyczna – przyczyny, objawy, diagnostyka

Gorączka reumatyczna jest chorobą autoimmunologiczną – oznacza to, że w jej przebiegu układ immunologiczny pacjenta z różnych przyczyn niszczy własne komórki. Patogeneza schorzenia, czyli źródło jej występowania, to z jednej strony nieleczone zakażenie gardła i migdałków paciorkowcami beta-hemolizującymi z grupy A (PBHA), a oprócz tego – wpływ czynników genetycznych. W wyniku tych procesów dochodzi do zmian reumatycznych w sercu i w sąsiadujących z nim naczyniach, w postaci nacieków komórkowych (znanych pod nazwą guzki Aschoffa), które następnie ulegają martwicy i bliznowacieją. Najczęstsza zapadalność na gorączkę reumatyczną dotyczy dzieci i młode osoby w wieku 5-15 lat, natomiast gorączka reumatyczna u dorosłych (po 30 roku życia) jest rzadko diagnozowana.

Objawy gorączki reumatycznej pojawiają się najczęściej po około 3 tygodniach od zachorowania na ostre zapalenie gardła. Najczęściej przyjmują postać dolegliwości bólowych stawów i – co najbardziej niebezpieczne – mogą ustępować na kilka tygodni lub kilka lat, przy czym w sercu nadal będą toczyły się w tym czasie wspomniane wcześniej procesy reumatyczne. Dodatkowymi objawami, które rozwijają się w trakcie nieleczonej gorączki reumatycznej, są przede wszystkim:

• zmiany zapalne obserwowane w dużych stawach, obejmujące na początku jeden obszar, by później przenieść się na inny staw (tzw. wędrujące zapalenie stawów);
• zapalenie serca;
• zmiany skórne (najczęściej pod postacią rumienia brzeżnego o specyficznym wyglądzie);
• pląsawica Sydenhama (niezależne od woli ruchy kończyn oraz niekontrolowana mimika);
• bolesne guzki podskórne w miejscach narażonych na ucisk.

Diagnostyka gorączki reumatycznej opiera się głównie na podstawie stwierdzenia wymienionych wyżej objawów, występujących po przebiegu anginy (ostrego zapalenia gardła). Do wizyty u lekarza pierwszego kontaktu (lub bezpośrednio w poradni reumatologicznej) powinny skłonić pacjenta zwłaszcza osłabienie, gorączka i współwystępujące z nimi bóle stawów. Dodatkowymi kryteriami diagnostycznymi są badania serca w kierunku jego zapalenia, a także wykonanie morfologii (o stanie zapalnym będą świadczyły podwyższone parametry CRP i OB). Po właściwym zdiagnozowaniu gorączki reumatycznej następuje wdrożenie farmakoterapii.

Leczenie gorączki reumatycznej

Sposób leczenia gorączki reumatycznej musi uwzględniać zarówno przeciwdziałanie rozwojowi paciorkowców, jak i niwelowanie stanów zapalnych. Farmakoterapia opiera się więc na podawaniu pacjentowi antybiotyków (penicyliny lub – jeśli chory jest na nią uczulony – erytromycyny, azytromycynę), mających na celu niszczenie paciorkowców, a także leków przeciwzapalnych (kwasu acetylosalicylowego i kortykosteroidów). Pacjent w trakcie pierwszego rzutu leczenia często musi pozostać w szpitalu, pod obserwacją lekarzy i w celu monitorowania reakcji na podawane farmaceutyki. Gorączka reumatyczna – jeśli została zdiagnozowana wcześnie i poddana właściwej terapii – jest całkowicie wyleczalna. Ma jednak tendencję do nawrotów, dlatego po kuracji i zniwelowaniu choroby, pacjent musi pozostawać pod kontrolą lekarza. W niektórych przypadkach, prewencyjnie, zaleca się również przyjmowanie antybiotyku raz w miesiącu, by zapobiec nawrotom (jeśli pacjent w chwili zachorowania miał kilka lub kilkanaście lat, zalecenie to obowiązuje zwykle do 30 roku życia).