wróć do listy wpisów lista wpisów

Toksoplazmoza w ciąży - wszystko co warto wiedzieć na jej temat

Toksoplazmoza to jedna z najczęstszych chorób, wywoływanych przez pasożyty. Przyczyną jej powstawania jest zakażenie pierwotniakiem Toxoplasma gondii, i o ile u osób dorosłych z dobrze działającym systemem odpornościowym zakażenie może spowodować bezobjawowe nosicielstwo, o tyle u kobiet w ciąży toksoplazmoza stanowi realne zagrożenie dla rozwoju dziecka. Aby jej uniknąć, ciężarne powinny stosować się do szeregu zaleceń (głównie żywieniowych i dotyczących kontaktu ze zwierzętami). Ze względu na duże ryzyko uszkodzeń płodu, Polskie Towarzystwo Ginekologiczne zaleca wykonanie badania mającego na celu wykluczenie lub potwierdzenie nosicielstwa toksoplazmozy, które przeprowadzane jest przed ukończeniem 10. tygodnia ciąży.

Toksoplazmoza – przyczyny, objawy, badania

Bezpośrednią przyczyną zachorowania na toksoplazmozę jest kontakt człowieka z pierwotniakiem wywołującym schorzenie. Ma on miejsce najczęściej podczas spożywania surowego lub nie do końca dogotowanego mięsa, w którym znajdują się cysty z pierwotniakiem. Ponadto zagrożeniem jest również pokarm, z którym kontakt miały wydzieliny zakażonego zwierzęcia, a więc mocz, kał czy ślina. Rzadziej występuje zakażenie drogą kropelkową lub po operacjach transplantacji.

Objawy toksoplazmozy to przede wszystkim objawy podobne do tych, które następują w przebiegu grypy: pojawia się więc osłabienie, gorączka, zaobserwować można również powiększenie się węzłów chłonnych. Oprócz tego pacjentka może odczuwać bóle stawów, a groźnym objawem (a właściwie powikłaniem choroby) jest zapalenie opon mózgowych. Niestety, u wielu osób toksoplazmoza nie daje żadnych objawów, co utrudnia jej diagnostykę. Aby potwierdzić lub wykluczyć schorzenie, przeprowadza się badanie krwi pod kątem odpowiedzi immunologicznej, oznaczając przeciwciała IgM oraz IgG w surowicy. Interpretacja wyników zależy od ilości przeciwciał we krwi:

  • jeśli wynik jest słabo dodatni, oznacza to, że pacjentka wcześniej została zarażona pierwotniakiem, ale jednocześnie wykształciła się u niej odporność;
  • wynik wysoko dodatni pokazuje, że do zarażenia doszło niedawno i należy wdrożyć właściwą terapię pod kontrolą lekarza;
  • wynik ujemny to z kolei informacja, że pacjentka nie była zakażona pierwotniakiem, a co za tym idzie – nie wytworzyła na niego odporności. W takiej sytuacji niezbędne są częste, kontrolne badania krwi (powtarza się je zwykle co około 6 tygodni), a także zachowanie szczególnej ostrożności przy doborze produktów w diecie oraz przy kontakcie ze zwierzętami domowymi.

Toksoplazmoza a ciąża – dlaczego jest tak groźna dla płodu?

Zakażenie toksoplazmozą matki grozi przede wszystkim urodzeniem się dziecka z toksoplazmozą wrodzoną. Natężenie objawów tej choroby zależy od tego, na jakim etapie ciąży doszło do zarażenia – im wcześniej, tym konsekwencje dla rozwoju płodu są poważniejsze. Toksoplazmozę wrodzoną diagnozuje się przede wszystkim po odnotowaniu triady objawów (określanej w medycynie jako triada Sabina-Pirkentona), na którą składają się: wodogłowie lub małogłowie, zwapnienia śródmózgowe oraz zapalenie siatkówki i naczyniówki. Dodatkowymi konsekwencjami zdrowotnymi, które niesie toksoplazmoza wrodzona, są:

  • hipotrofia (zahamowanie wzrostu płodu);
  • znaczny stopień opóźnienia rozwoju umysłowego;
  • hepatomegalia oraz splenomegalia (stan powiększenia wątroby i śledziony);
  • zapalenie mięśnia sercowego;
  • małopłytkowość;
  • powiększenie węzłów chłonnych;
  • małoocze lub całkowity brak wykształcenia gałek ocznych.

Niestety, zakażenie toksoplazmozą u matki zwiększa znacząco ryzyko poronienia lub porodu przedwczesnego – dlatego tak ważne są zarówno badania kontrolne krwi w ciąży, jak i wszelkiego rodzaju działania profilaktyczne.

Zapobieganie i sposoby leczenia toksoplazmozy

Na działania prewencyjne, które mają na celu zapobieżenie zakażenia pierwotniakiem Toxoplasma gondii, składają się przede wszystkim:

  • niespożywanie surowego mięsa (w tym zwracanie szczególnej uwagi na dokładną obróbkę termiczną podczas jego gotowania, smażenia czy pieczenia);
  • dokładne mycie rąk przed i po każdym kontakcie z surową żywnością, a także mycie tej żywności – owoców, warzyw czy mięsa;
  • dokładne mycie przyborów kuchennych, które miały kontakt z surowym mięsem: noży, sztućców, garnków, patelni, desek do krojenia, a także brytfann i wkładów do piekarnika;
  • wykonywanie prac ogrodowych i wszystkich innych czynności, podczas których pacjentka ma kontakt z ziemią w gumowych rękawiczkach, a po tym kontakcie – dokładne mycie rąk;
  • ochrona żywności przed owadami (zwłaszcza surowej – owoców, warzyw i mięsa);
  • Właściwe obchodzenie się ze zwierzętami domowymi, a szczególnie z kotami (to właśnie one są żywicielami ostatecznymi w cyklu życia pierwotniaka, a w przypadku zarażenia wraz z odchodami wydalają niebezpieczne oocysty), obejmujące niewypuszczanie kota na zewnątrz, karmienie go przetworzonymi produktami (nigdy surowym mięsem), a także czyszczenie kuwety w rękawiczkach i dokładną higienę rąk po tej czynności.

Minimalizacja prawdopodobieństwa zakażenia toksoplazmozą poprzez stosowanie wyżej wymienionych środków ostrożności daje dobre efekty, jednak w przypadku wystąpienia choroby należy podjąć leczenie. Terapię dobiera prowadzący ciążę ginekolog-położnik i opiera się ona o podawanie doustne antybiotyków (u ciężarnych jest to zazwyczaj spiramycyna). Szybkie rozpoznanie toksoplazmozy i wdrożenie terapii daje duże szanse na to, że dziecko nie zostanie zakażone przez matkę. Niestety, wady rozwojowe i narządowe, które pojawią się u płodu po zakażeniu, nie są możliwe do wyleczenia.

Podsumowanie

Toksoplazmoza występująca u kobiet ciężarnych jest ogromnym zagrożeniem dla rozwoju płodu i przebiegu całej ciąży. Konsekwencjami nieleczonej choroby są przede wszystkim wady narządowe, bardzo często prowadzące do poronienia lub do porodu przedwczesnego. Aby zapobiec zakażeniu, należy stosować w ciąży podstawowe środki ostrożności, opierające się na dbałości o składniki diety (niejedzenie surowego mięsa i jego dokładna obróbka termiczna) oraz na nawykach związanych z higieną i kontaktem ze zwierzętami domowymi. Diagnostyka toksoplazmozy opiera się przede wszystkim na wykonaniu badania krwi na obecność przeciwciał IgM i IgG, których zawartość we krwi daje informację o tym, czy pacjentka jest zakażona pierwotniakiem czy nie, a leczenie – na wdrożeniu antybiotykoterapii.

Źródła:
https://www.mp.pl/pacjent/ciaza/przebiegciazy/63126,toksoplazmoza-w-ciazy
https://www.rodzicpoludzku.pl/ciaza/toksoplazmoza.html
http://www.czytelniamedyczna.pl/5665,toksoplazmoza-w-ciazy-dramatyczne-konsekwencje-dla-plodu.html